Jakich systemów operacyjnych używano przed powstaniem Windowsa?

Systemy operacyjne są dzisiaj niezbędne do obsługi komputerów oraz innych urządzeń mobilnych, jednak jeszcze kilkadziesiąt lat temu podobne oprogramowanie w ogóle nie istniało. Jak to możliwe? Potrzeba opracowania OSów narodziła się dopiero wraz z rozwojem oraz upowszechnieniem się technologii. W niniejszym wpisie przyjrzymy się temu, jak powstały oraz ewoluowały systemy operacyjne przed słynnym Windowsem.
 

Jak obsługiwano komputery przed pojawieniem się systemów operacyjnych?

Systemy operacyjne są specyficznym rodzajem oprogramowania, którego zadaniem jest dostarczanie wszystkich niezbędnych funkcji umożliwiających obsługę i kontrolę aplikacji, jak również podzespołów oraz urządzeń peryferyjnych, np. myszki czy klawiatury. Pierwsze komputery, które powstawały na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, nie były jednak wyposażone w systemy operacyjne. Aby włączyć jakikolwiek program konieczne było więc poznanie dokładnej specyfikacji sprzętu oraz dysponowanie własnymi sterownikami, które pozwalały na poprawne działanie danego software’u.

Przez duże rozmiary oraz bardzo wysokie koszty, użytkowanie pierwszych komputerów, zwanych mainframe'ami, w praktyce polegało na tym, że urządzenia były rezerwowane, aby dani użytkownicy mogli wykonać na nich niezbędne działania. Osoba obsługująca przychodziła więc z własnym programem oraz danymi wejściowymi, które były najczęściej zapisywane na specjalnych perforowanych kartach (czasem używano również taśm magnetycznych i papierowych). Następnie użytkownik ładował daną aplikację do pamięci maszyny i mógł już z niej korzystać do momentu zakończenia procesu lub pojawienia się błędu.

Rosnące kolejki użytkowników sprawiły, że powstała konieczność opracowania systemu, który mógłby usprawnić dotychczasowy sposób korzystania z komputerów. Dzięki temu kody maszynowe zostały zastąpione przez języki symboliczne, asemblery oraz kompilatory, których zadaniem było przekładanie kodu źródłowego aplikacji na kod komputera. Z czasem doprowadziło to do opracowania specjalnych bibliotek, które pozwalały na sprawne wykonywanie podstawowych działań (wcześniej zapisywano je na kartach lub taśmach). Dopiero połączenie wszystkich wspomnianych rozwiązań dało początek systemom operacyjnym.
 

Początki systemów operacyjnych

Tzw. biblioteki uruchomieniowe były złożonymi (jak na swoje czasy) programami, które samoczynnie włączały się przed programami użytkowników, monitorowały prawidłowe działanie uruchamianych aplikacji, sporządzały raporty obejmujące zużycie zasobów systemowych, a na sam koniec odpalały program kolejnego klienta z kolejki. Biblioteki działały w tle i zapewniały pełną kontrolę nad zachodzącymi procesami, dlatego początkowo nazywano je monitorami lub programami monitorującymi.

Z czasem dostrzeżono spory potencjał bibliotek uruchomieniowych, dlatego z funkcjonalnego dodatku stały się one standardem. Wraz z rozwojem technologii systemy operacyjne tylko się rozwijały, otrzymując m.in. zintegrowane graficzne interfejsy, coraz bardziej zaawansowane narzędzia, a także własne aplikacje, jak np. proste edytory tekstowe.
 

Co było przed Windowsem?

Pierwszy system operacyjny powstał już w 1954 roku – nazywał się Director Tape i został opracowany na potrzeby komputera Whirlwind. Swoją cegiełkę do tworzenia zaawansowanego oprogramowania dorzuciła firma General Motors, kojarzona przede wszystkim z działania w branży motoryzacyjnej. To właśnie dzięki temu koncernowi powstał system General Motors OS oraz GM-NAA I/0. Niestety, wspomniane technologie mogły być wykorzystywane tylko na konkretnych komputerach, co w praktyce wymagało ręcznego poprawiania oraz rekompilowania aplikacji przy korzystaniu z danego systemu na innym sprzęcie.

Swoistą rewolucją był system OS/360 zaprojektowany przez IBM, który był kompatybilny z różnymi modelami komputerów. Opracowanie tego oprogramowania stanowiło olbrzymi krok w przód, lecz kwestie finansowe sprawiały, że z rozwiązania mogli korzystać nieliczni – koszt systemu wyniósł 50 milionów dolarów. OS/360 przetarł jednak szlak dla swoich następców przeznaczonych dla tzw. minikomputerów, czyli urządzeń, które nie zajmowały całych pomieszczeń, a miały wymiary … szaf.

Wraz z komputerami w wersji mini pojawił się system Unix, który dał początek takim produktom, jak Linux, Solaris czy nawet Mac OS X. Nowe oprogramowanie wprowadziło wiele innowacyjnych funkcjonalności, które dziś stanowią standard w segmencie systemów operacyjnych – mowa tutaj o m.in. hierarchicznym uporządkowaniu plików systemowych czy możliwości przekierowywania mocy obliczeniowej na konkretne procesy.

Co ciekawe, pierwsza wersja Windowsa nie była nawet pełnoprawnym systemem operacyjnym, a jedynie rodzajem graficznej nakładki dla jądra DOS. Firma Microsoft opracowała własny OS dopiero w roku 1993, kiedy wypuściła na rynek Windows NT. Produkt osiągnął na tyle dobre wyniki, że pozwolił gigantowi z Redmond stać się ważnym graczem w segmencie systemów operacyjnych.